تسمه دینام (که به عنوان تسمه چندشاخه نیز شناخته می‌شود) ، وظیفه آن انتقال نیروی مکانیکی از میل‌لنگ به اجزای جانبی موتور مانند دینام، پمپ هیدرولیک فرمان، کمپرسور کولر و در برخی موارد واترپمپ است. این قطعه نقش حیاتی در عملکرد سیستم‌های برقی و هیدرولیکی خودرو ایفا می‌کند.
عملکرد تسمه دینام به صورت فنی
-
انتقال نیروی مکانیکی از میل‌لنگ: تسمه دینام مستقیماً به میل‌لنگ متصل است و با چرخش میل‌لنگ، نیروی چرخشی آن را به سایر قطعاتی که به وسیله پولی‌ها متصل هستند منتقل می‌کند. این نیروی مکانیکی برای عملکرد قطعات جانبی ضروری است و بدون آن، خودرو نمی‌تواند برق تولید کند یا عملکرد سیستم‌های هیدرولیکی مانند فرمان را پشتیبانی کند.
-
تأمین نیروی دینام: دینام خودرو که وظیفه تولید برق برای شارژ باتری و تأمین برق مورد نیاز خودرو را دارد، به وسیله تسمه دینام به چرخش در می‌آید. با چرخش پولی دینام توسط تسمه، دینام شروع به تولید برق می‌کند و آن را به باتری خودرو می‌فرستد. این برق همچنین برای سیستم‌های الکتریکی خودرو مانند چراغ‌ها، سیستم صوتی، و سیستم تزریق سوخت استفاده می‌شود.
-
تأمین نیروی پمپ هیدرولیک: در خودروهایی که از سیستم فرمان هیدرولیک استفاده می‌کنند، تسمه دینام نیروی لازم برای چرخاندن پمپ هیدرولیک را فراهم می‌کند. پمپ هیدرولیک باعث می‌شود فشار مایع هیدرولیک افزایش یابد و فرمان به راحتی چرخانده شود. اگر تسمه دینام دچار مشکل شود، فرمان سخت خواهد شد و عملکرد سیستم هیدرولیک مختل می‌شود.
-
تأمین نیروی کمپرسور کولر: کمپرسور کولر برای تأمین هوای خنک در خودرو به انرژی مکانیکی نیاز دارد که توسط تسمه دینام تأمین می‌شود. این تسمه، کمپرسور کولر را به حرکت در می‌آورد تا مبرد را فشرده و وارد سیستم تهویه کند. در صورت پارگی یا خرابی تسمه، سیستم کولر کار نخواهد کرد.
-
انتقال نیرو به واترپمپ (در برخی مدل‌ها): در برخی خودروها، واترپمپ (که وظیفه چرخش مایع خنک‌کننده در سراسر موتور را بر عهده دارد) نیز توسط تسمه دینام به چرخش در می‌آید. اگر تسمه دینام از کار بیفتد، واترپمپ نیز متوقف می‌شود و مایع خنک‌کننده نمی‌تواند در موتور جریان پیدا کند، که می‌تواند باعث افزایش دمای موتور و در نتیجه آسیب‌های جدی به آن شود.
اجزای مرتبط با عملکرد تسمه دینام:
-
پولی‌ها (قرقره‌ها): تسمه دینام از طریق پولی‌های مختلف به قطعاتی مانند دینام، پمپ هیدرولیک و کمپرسور کولر متصل می‌شود. این پولی‌ها به تسمه امکان می‌دهند که نیرو را به درستی منتقل کند.
-
تسمه سفت‌کن (تنظیم کننده کشش تسمه): یکی از اجزای مهم در سیستم تسمه دینام، تسمه سفت‌کن است که کشش مناسب تسمه را تضمین می‌کند. کشش نامناسب می‌تواند باعث لیز خوردن یا پارگی تسمه شود.
-
بوش‌ها و بلبرینگ‌ها: این اجزا به کاهش اصطکاک و افزایش طول عمر تسمه کمک می‌کنند و در نتیجه به عملکرد روان قطعات مرتبط با تسمه دینام کمک می‌کنند.
شکل ظاهری و ابعاد:
تسمه دینام از نظر ظاهری به‌صورت یک نوار بلند و منعطف ساخته شده از مواد مقاوم در برابر حرارت و کشش است. این تسمه از لاستیک مقاوم با ساختار داخلی فیبری تقویت شده تولید می‌شود تا تحمل فشار و کشش‌های مداوم در محیط موتور را داشته باشد. تسمه‌های دینام مدرن معمولاً از جنس لاستیک EPDM (اتیلن پروپیلن دی‌مونه) ساخته می‌شوند که نسبت به تسمه‌های قدیمی از مقاومت و طول عمر بیشتری برخوردار است.
اجزای فنی تسمه دینام:
-
سطح بیرونی: سطح خارجی تسمه صاف است و گاهی با الگوهایی ریز برای بهبود خنک‌کنندگی طراحی می‌شود. این سطح از لاستیک مقاوم ساخته شده و از تماس مستقیم با پولی‌های موتور جلوگیری می‌کند.
-
دندانه‌های داخلی: بخش داخلی تسمه دارای دندانه‌های V شکل یا ریز است. این دندانه‌ها با پولی‌های موتور درگیر می‌شوند تا از لغزش جلوگیری کنند و انتقال گشتاور را بهبود بخشند. دندانه‌ها به نحوی طراحی شده‌اند که تسمه بتواند به‌راحتی بر روی پولی‌ها بچرخد و همزمان نیروی لازم را منتقل کند.
-
ساختار داخلی تقویت شده: داخل تسمه چندین لایه فیبری از جنس نایلون یا پلی‌استر تعبیه شده که تسمه را در برابر کشش و پارگی مقاوم می‌کند. این لایه‌ها وظیفه دارند تا تسمه را انعطاف‌پذیر و در عین حال مقاوم نگه دارند.
-
لبه‌های تسمه: لبه‌های تسمه معمولاً کمی ضخیم‌تر هستند تا در هنگام قرار گرفتن بر روی پولی‌ها از کشیدگی و فرسایش جلوگیری کنند.
تسمه دینام بسته به مدل خودرو دارای ابعاد متفاوتی است، اما در خودروهای مانند 206، معمولاً عرض تسمه بین 2 تا 4 سانتی‌متر و طول آن نیز به‌صورت حلقوی متناسب با اندازه پولی‌های موتور است. تسمه‌های V شکل معمولاً باریک‌تر از تسمه‌های چند دنده‌ای هستند که برای خودروهای با سیستم‌های پیشرفته‌تر به کار می‌روند.
نکته: تسمه‌های دینام باید دقیقاً با مشخصات فنی خودرو مطابقت داشته باشند. استفاده از تسمه‌ای با طول یا عرض نامناسب می‌تواند باعث لغزش تسمه و از کار افتادن اجزای مختلف موتور شود.
علائم خرابی تسمه دینام
1. صدای سوت یا جیغ هنگام روشن شدن خودرو یا کار کردن موتور
- توضیح فنی: صدای جیغ یا سوت یکی از نشانه‌های رایج شل بودن یا فرسودگی تسمه دینام است. این صدا زمانی شنیده می‌شود که تسمه دینام به درستی بر روی پولی‌ها قرار نگرفته و دچار لیز خوردن می‌شود.
- نتیجه: اگر این مشکل برطرف نشود، می‌تواند منجر به پارگی تسمه شود، که این امر باعث از کار افتادن قطعات جانبی مانند دینام و پمپ هیدرولیک می‌شود.
2. چراغ هشدار باتری روشن می‌شود
- توضیح فنی: یکی از نشانه‌های شایع خرابی تسمه دینام، روشن شدن چراغ هشدار باتری در صفحه نمایشگر خودرو است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تسمه دینام نتواند نیروی لازم را به دینام منتقل کند و دینام نتواند برق کافی تولید کند تا باتری را شارژ کند.
- نتیجه: اگر این مشکل نادیده گرفته شود، باتری به‌سرعت خالی می‌شود و خودرو ممکن است در حین رانندگی خاموش شود، زیرا برق کافی برای کارکرد سیستم‌های الکتریکی وجود نخواهد داشت.
3. سختی در چرخاندن فرمان
- توضیح فنی: در خودروهایی که سیستم فرمان هیدرولیک دارند، پمپ هیدرولیک فرمان توسط تسمه دینام نیرو می‌گیرد. اگر تسمه دینام شل یا پاره شود، پمپ هیدرولیک نمی‌تواند فشار کافی ایجاد کند تا فرمان را به‌راحتی بچرخاند.
- نتیجه: این مشکل باعث می‌شود راننده در هنگام چرخاندن فرمان با سختی مواجه شود، که در مواقع اضطراری می‌تواند خطرناک باشد.
4. از کار افتادن سیستم تهویه و کولر
- توضیح فنی: کمپرسور کولر خودرو به نیروی تسمه دینام نیاز دارد تا بتواند کار کند. اگر تسمه دینام دچار خرابی شود، کمپرسور نمی‌تواند عمل فشرده‌سازی مبرد را انجام دهد و در نتیجه سیستم تهویه و کولر خودرو از کار می‌افتد.
- نتیجه: در شرایط آب‌وهوایی گرم، این مشکل می‌تواند باعث ناراحتی راننده و سرنشینان خودرو شود و همچنین باعث کاهش تمرکز راننده بر روی جاده می‌شود.
5. افزایش دمای موتور (در خودروهای خاص)
- توضیح فنی: در برخی خودروها، واترپمپ (که وظیفه چرخاندن مایع خنک‌کننده موتور را بر عهده دارد) توسط تسمه دینام به حرکت در می‌آید. در صورت خرابی تسمه دینام، واترپمپ نمی‌تواند کار کند و مایع خنک‌کننده نمی‌تواند به‌درستی در سیستم موتور جریان پیدا کند.
- نتیجه: افزایش دمای موتور می‌تواند منجر به جوش آوردن موتور و آسیب‌های جدی مانند ترک‌خوردگی سر سیلندر یا خرابی کامل موتور شود.
6. لیز خوردن یا ترک خوردن تسمه
- توضیح فنی: لیز خوردن تسمه بر روی پولی‌ها معمولاً به‌دلیل کشش نامناسب تسمه یا فرسودگی آن رخ می‌دهد. همچنین ترک‌خوردگی در تسمه نشانه‌ای از فرسودگی و استفاده طولانی‌مدت از آن است.
- نتیجه: در صورت عدم رسیدگی به این علائم، تسمه ممکن است در نهایت پاره شود، که باعث از کار افتادن ناگهانی تمام اجزایی می‌شود که به تسمه دینام وابسته‌اند.
7. سروصدای زیاد در موتور
- توضیح فنی: خرابی بلبرینگ یا بوش‌های مربوط به پولی‌های دینام و اجزای دیگر می‌تواند باعث افزایش اصطکاک و سروصدای غیرعادی در موتور شود. این مشکل می‌تواند ناشی از کشش نادرست تسمه دینام باشد.
- نتیجه: این مسئله می‌تواند به قطعات دیگر آسیب وارد کند و همچنین عملکرد صحیح تسمه دینام را مختل کند.
نتایج خرابی تسمه دینام
-
توقف کامل خودرو: در صورت پاره شدن یا خرابی کامل تسمه دینام، دینام دیگر نمی‌تواند برق تولید کند و در نتیجه باتری تخلیه شده و خودرو کاملاً از کار می‌افتد. این اتفاق می‌تواند در حین رانندگی رخ دهد که خطرناک است.
-
آسیب به سیستم هیدرولیک و قطعات جانبی: تسمه دینام پمپ‌های هیدرولیک و سایر اجزای موتور را به کار می‌اندازد. خرابی آن می‌تواند به این قطعات فشار وارد کند و منجر به خرابی آن‌ها شود.
-
افزایش هزینه‌های تعمیرات: در صورت عدم رسیدگی به موقع به علائم خرابی تسمه دینام، خرابی‌هایی مانند آسیب به دینام، پمپ هیدرولیک یا حتی موتور می‌تواند منجر به هزینه‌های تعمیرات بالا شود.
پیشگیری از خرابی تسمه دینام
- بررسی دوره‌ای: به صورت دوره‌ای تسمه دینام و کشش آن را بررسی کنید تا از سلامت آن مطمئن شوید.
- تعویض به‌موقع: در فواصل زمانی مناسب و بر اساس توصیه‌های سازنده، تسمه دینام را تعویض کنید . توصیه می‌شود تسمه دینام هر 60,000 تا 100,000 کیلومتر بسته به شرایط رانندگی و توصیه سازنده تعویض شود.
- نگهداری سیستم هیدرولیک و دینام: مراقبت از دینام و پمپ‌های مرتبط با تسمه دینام می‌تواند عمر تسمه را افزایش دهد و مانع از خرابی‌های زودرس شود.
